pentjak silat
Pentjak Silat - algemeen


Op de vele eilanden van Indonesië hebben zich verschillende vormen van Pentjak Silat ontwikkeld, ook de benamingen verschillen per gebied (Silek, Mencak, Maempo, Bersilat, Pukulan, Penca, Pancak, Silat). 'Pencak' ('c' wordt uitgesproken als 'tj') en 'Silat' zijn benamingen voor de Indonesische gevechtskunst die op Sumatra en Java het meest gangbaar waren. Zij zijn samengevoegd na de oprichting van een overkoepelende Pentjak-Silat-organisatie in Indonesië, de IPSI ("Ikatan Pencak Silat Indonesia") vanaf 1948. Sindsdien worden de woorden 'pencak' en 'silat' vaak gebruikt om er de twee kanten van de gevechtskunst mee aan te duiden: dans en gevecht, sierlijkheid en snelheid, soepelheid en kracht.
Bepalend voor de onwikkeling van de verschillende stijlen is onder andere het soort landschap geweest (vlak, bergachtig, drassig, begroeid) en de ligging van het gebied waarin de mensen woonden (in het binnenland of aan de kust). Hoewel veel aziatische gevechtskunsten onder het begrip 'vechtsport' in het westen geïntroduceerd werden, ligt de oorsprong van Pentjak Silat in zelfverdediging. Wel zijn er scholen ontstaan die zich sterker gingen richten op wedstrijdtraining, waarbij overigens alleen een beperkt aantal technieken gebruikt mogen worden.
Pentjak Silat maakt sterk deel uit van de Indonesische cultuur en het sociale leven en heeft daardoor zowel elementen van dans, theater, sport, als ook pedagogische en filosofische kanten. Belangrijke inspiratiebron voor de mens waar het gaat om overlevingstechnieken vormt de dierenwereld. Allerlei bewegingen en gedragingen zijn vertaald naar de fysieke mogelijkheden van de mens (slang, krokodil, aap, vleermuis, adelaar): wegkruipen of schrik aanjagen, stil afwachten of juist intimideren, toeslaan of opvangen.
Pentjak Silat SH "Anoman"


Pentjak Silat SH "Anoman" is één van de vele Pentjak-Silatstijlen en is afkomstig uit Midden-Java. De letters s en h zijn enerzijds een afkorting voor de woorden 'setia hati' (vertaald als 'getrouw hart') en verwijzen anderzijds naar de patronen die in de verschillende bewegingsstructuren van Pentjak Silat voorkomen. In de figuren die men maakt bij het uitvoeren van een vaste structuur (jurus of lanka geheten) zijn op de grond s- en h-vormen te herkennen, maar ook standen en houdingen hebben namen die met de s en de h te maken hebben. Dat zijn bijvoorbeeld de slangachtige vormen zoals de lage-s, de silok en de sapu's. Door middel van de groet (hormat) aan het begin en het einde van een les of optreden worden stijl en aard van de uitvoering duidelijk gemaakt.
Kenmerken van de anomanstijl, die in de groet terug te vinden zijn, vormen de driehoek, de drie hoogtes (hoge, lage vormen en middenspel). De vaste structuren (jurussen en lanka's), die zijn opgebouwd uit losse standen en technieken, kunnen op allerlei manieren uitgevoerd worden: als training van het lichaam (Olah Raga), als oefening in het leren van Pentjak Silat als gevechtskunst (Bela Diri) en als spirituele dans (Seni Buddhaya). Het woord 'anoman' betekent 'aap' en is een verwijzing naar de baviaan Hanuman uit de Ramayana. Zowel de eigenschappen van Hanuman, de edelmoedige apengeneraal met zijn bovennatuurlijke vermogens, als zijn rol als verkenner in de zoektocht naar Sita, de ontvoerde echtgenote van prins Rama, zijn een inspiratiebron voor de beoefenaars van de anomanstijl. Hij is niet alleen trouw en moedig, maar beschikt ook ook over wonderbaarlijke vermogens: hij is in staat van gedaante te wisselen, van een aap in een mens. Hij kan opkomen vanuit het niets en in een flits verdwijnen.

Literatuur over Pentjak Silat
  • Alexander/Chambers/Draeger: Pentjak Silat, de Indonesische vechtkunst, Bert Bakker Amsterdam 1980
  • Caverlé/Van Heel: Setia Hati Terate. Pentjak Silat de Indonesische vechtsport; Elmar, Rijswijk
  • Lindeman, L.K.P.: Pencak Silat, zelfverdedigingskunst uit Indonesië; jaartal onbekend, na 2005
  • Maryono, O'ong: Pencak Silat in the Indonesian Archipelago; English Edition, Keary/Sciortino (ed.) 2002
  • De Groot, George F./Drs. Notosoejitno: Pencak Silat, de Indonesische zelfverdedigingskunst, deel 1; PT Granesia, Bandung 2008
  • Shamsuddin, Sheikh: Silat Seni Gayong; North Atlantic Books, Berkeley, California 2005